در پروژه‌های ساختمانی، به‌ویژه در ساخت سقف‌های تیرچه بلوک، استفاده از میلگرد ممان منفی (میلگرد منفی) و میلگرد ادکا برای مقاومت در برابر نیروهای کششی و کرنشی بسیار اهمیت دارد. این مقاطع فولادی، نقش کلیدی در افزایش استحکام و ایمنی سازه‌ها دارند. بااین‌حال، برای بسیاری از افراد این سؤال مطرح است که تفاوت میلگرد ممان منفی با ادکا چیست؟ اگرچه هر دو در تیرچه بلوک استفاده می‌شوند، اما تفاوت‌هایی نیز دارند. در این مقاله، ابتدا به معرفی میلگرد ممان منفی و ادکا می‌پردازیم و سپس تفاوت این دو مقطع فولادی را بررسی می‌کنیم.

میلگرد ممان منفی چیست؟

میلگرد ممان منفی یکی از آرماتورهای مهم در ساخت سقف‌های تیرچه بلوک است. استفاده از این میلگرد، سبب افزایش استحکام و ایمنی سقف در برابر نیروهای مختلف ازجمله فشار و پیچش می‌شود. میلگرد ممان منفی نوعی آرماتور آجدار است که بسته به اندازه‌دهانه سقف، برش و خم‌کاری می‌شود. این میلگرد با شکلی خاص، شامل یک طرف صاف و یک طرف با خم 90 درجه، برای تقویت بخش بالایی تیرچه طراحی شده است. اندازه و مشخصات میلگرد ممان منفی توسط مهندس سازه و بر اساس نقشه‌های اجرایی تعیین می‌شود.

نکته فنی: طراحی تیرچه بلوک به گونه‌ای است که دهانه‌های تیرچه‌ها به‌صورت ساده در نظر گرفته می‌شوند و لنگر آن‌ها در حالت تئوری صفر است. اما در عمل، به دلیل یکپارچگی دال بتنی سقف، لنگر به سمت مقادیر منفی میل می‌کند. برای مقابله با این لنگرهای منفی، از میلگرد ممان منفی استفاده می‌شود.

وظایف میلگرد ممان منفی

میلگرد ممان منفی علاوه بر تقویت سقف، کاربردهای متنوعی دارد. بسته به محل نصب و اندازه میلگرد، وظایف آن می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

1. افزایش استحکام سقف و جلوگیری از ترک‌خوردگی دال بتنی.
2. کاهش بار وارده به میلگردهای کششی اصلی.
3. افزایش مقاومت سقف در برابر ارتعاشات و خیز.
4. کاهش خطر فروپاشی کامل سقف در هنگام گسیختگی.

مزایای استفاده از میلگرد ممان منفی

برخی از مزایای استفاده از این میلگرد عبارتند از:

• افزایش استحکام سقف و سازه.
• جلوگیری از ترک‌برداشتن سقف در محل اتصال تیر و تیرچه.
• کاهش فشار وارده به میلگردهای کششی اصلی.
• بهبود مقاومت در برابر نیروهای خمش و ارتعاشات.
• افزایش ایمنی سقف در برابر حوادث طبیعی مانند زلزله.

کاربرد میلگرد ممان منفی در تیرچه بلوک

اصلی‌ترین کاربرد میلگرد ممان منفی، استفاده در عملیات آرماتوربندی سقف‌های تیرچه بلوک است. این میلگرد برای مقابله با نیروهای کششی ناشی از لنگر منفی، در بخش بالایی تیر و تیرچه‌ها نصب می‌شود. اتصال میان تیر و تیرچه‌ها در حالت ساده در نظر گرفته می‌شود، اما با استفاده از میلگرد ممان منفی، این اتصال به حالت گیردار تغییر می‌یابد و مقاومت خمشی تکیه‌گاه افزایش پیدا می‌کند.

محل نصب:

• در قسمت بالای تیر و سقف، به‌ویژه در نزدیکی تکیه‌گاه‌ها.
• در تیرچه‌های کناری با خم استاندارد و در تیرچه‌های وسطی به‌صورت سراسری.

نحوه پیاده‌سازی میلگرد ممان منفی

مراحل نصب میلگرد ممان منفی:

1. برش و خم‌کاری: ابتدا میلگردها بر اساس نقشه سازه و اندازه دهانه، برش و خم‌کاری می‌شوند.
2. بستن میلگرد: میلگردهای ممان منفی با استفاده از سیم آرماتوربندی به میلگرد بالایی تیرچه محکم می‌شوند تا در هنگام بتن‌ریزی جابه‌جا نشوند.
3. اجرای میلگرد در تیرچه‌های کناری: این میلگردها باید یک خم استاندارد داشته باشند و در بالای تیرچه کناری قرار گیرند.
4. اجرای میلگرد در تیرچه‌های وسطی: می‌توان از یک میلگرد سراسری استفاده کرد که طول و قطر آن مطابق محاسبات مهندسی باشد.

نکته مهم: نصب میلگرد ممان منفی باید پیش از بستن میلگردهای حرارتی سقف انجام شود.

محاسبه طول میلگرد ممان منفی

طول میلگرد ممان منفی بر اساس اندازه دهانه محاسبه می‌شود. به‌طور کلی، یک‌پنجم طول دهانه را به‌عنوان طول میلگرد در نظر می‌گیرند. این میلگردها در کارخانه‌ها عمدتاً در طول‌های 6 و 12 متری تولید می‌شوند و برای استفاده به اندازه مناسب برش داده می‌شوند.

ویژگی‌های موردنیاز:

• سطح مقطع میلگرد باید حداقل 15 درصد سطح مقطع آرماتورهای کششی باشد.
• سایز میلگرد معمولاً بین 8 تا 14 میلی‌متر انتخاب می‌شود.
• خم استاندارد باید با توجه به نقشه سازه اجرا شود.

ضوابط میلگرد ممان منفی

محل قرارگیری:

• در تکیه‌گاه‌ها: محاسبه بر اساس 15 درصد لنگر خمشی دهانه.
• در میانه‌دهانه: محاسبه بر اساس لنگر خمشی دو طرف تکیه‌گاه.

سطح مقطع:

• حداقل سطح مقطع باید معادل 15 درصد سطح مقطع آرماتورهای کششی باشد.

سایز:

• استفاده از سایزهای 8، 10، 12 و گاهی 14 میلی‌متر بسته به نیاز سازه.

طول:

• حداقل طول میلگرد ممان منفی برابر با یک‌پنجم طول دهانه است.

میلگرد ممان منفی در اسکلت فلزی

در ساختمان‌های اسکلت فلزی که از سقف تیرچه بلوک استفاده می‌کنند، میلگرد ممان منفی برای جلوگیری از ایجاد لنگر منفی در دال بتنی سقف الزامی است. این میلگرد، علاوه بر افزایش استحکام، از گسیختگی سقف در برابر حوادث طبیعی مانند زلزله جلوگیری می‌کند. این ویژگی‌ها میلگرد ممان منفی را به یکی از اجزای کلیدی در صنعت ساختمان‌سازی ایران تبدیل کرده است.

جمع‌بندی

میلگرد ممان منفی یکی از مقاطع فولادی حیاتی در ساخت سقف‌های تیرچه بلوک است. این میلگرد با افزایش استحکام و ایمنی سقف، نقش مهمی در کاهش خطرات ناشی از نیروهای کششی و کرنشی دارد. طراحی و اجرای صحیح این میلگرد، مطابق با ضوابط مهندسی، تأثیر مستقیمی بر کیفیت و دوام سازه خواهد داشت. بنابراین، انتخاب و نصب میلگرد ممان منفی باید با دقت و مطابق نقشه‌های سازه انجام شود تا از عملکرد بهینه سقف اطمینان حاصل شود.

سوالات متداول