به گزارش اهن الات نوین ارکا در آغاز دهه پایانی سال ۱۴۰۳، بازار فولاد ایران با چالش‌های عمیق‌تری روبه‌رو شده است. رکود ساخت‌وساز، نوسانات اقتصادی، و سیاست‌های کنترلی دولت، آینده این صنعت استراتژیک را در هاله‌ای از ابهام قرار داده است. محصولات کلیدی همچون میلگرد و تیرآهن به‌عنوان دو ستون اصلی بازار فولاد، نه‌تنها با کاهش تقاضا و افزایش هزینه‌های تولید روبه‌رو هستند، بلکه رقابت شدیدی میان تولیدکنندگان داخلی بر سر سهم بازار ایجاد شده است. این مقاله به بررسی عمیق‌تر این رقابت در سایه رکود و تغییرات اقتصادی می‌پردازد.
فشار هزینه‌های تولید و تأثیر آن بر رقابت
تولیدکنندگان میلگرد و تیرآهن با افزایش چشمگیر هزینه‌های تولید مانند بهای انرژی، مواد اولیه، و دستمزد کارگران مواجه هستند. این افزایش هزینه‌ها به‌ویژه برای تولیدکنندگان کوچک و متوسط که از منابع مالی محدودتری برخوردارند، به‌عنوان چالشی جدی مطرح شده است. در مقابل، شرکت‌های بزرگ به دلیل دسترسی بهتر به فناوری‌های پیشرفته و زنجیره تأمین قوی‌تر، توانسته‌اند جایگاه خود را در بازار تثبیت کنند.
از سوی دیگر، محدودیت‌های صادراتی اعمال‌شده از سوی دولت برای کنترل قیمت‌ها در بازار داخلی، موجب کاهش صادرات و افزایش عرضه در بازار داخلی شده است. این وضعیت فشار مضاعفی بر تولیدکنندگان وارد کرده است. بااین‌حال، برخی از تولیدکنندگان بزرگ با تمرکز بر بازارهای صادراتی و استفاده از فرصت‌های موجود در بازارهای خارجی، توانسته‌اند بخشی از ضررهای خود را جبران کنند و از شدت رقابت داخلی بکاهند.
تحولات احتمالی در بازار فولاد
با نزدیک شدن به پایان سال مالی، معمولاً پروژه‌های عمرانی و ساخت‌وساز دولتی شتاب بیشتری می‌گیرند. این روند می‌تواند به افزایش مقطعی تقاضا برای محصولات فولادی مانند میلگرد و تیرآهن منجر شود. به‌طور خاص، پروژه‌های دولتی نیمه‌تمام در تلاش برای بهره‌برداری پیش از اتمام سال مالی، به تأمین میلگرد و تیرآهن نیاز بیشتری خواهند داشت.
با وجود این افزایش تقاضای فصلی، تأثیر رکود عمومی در صنعت ساخت‌وساز همچنان قابل‌توجه است. بسیاری از پیمانکاران به دلیل کمبود نقدینگی و تأخیر در پرداخت‌ها، توان تأمین مصالح موردنیاز خود را ندارند. حتی اگر محصولات با قیمت‌های رقابتی در بازار موجود باشد، مشکلات مالی مانع از خرید کافی توسط سازندگان می‌شود.
وضعیت معاملات میلگرد در بورس کالا
آمارهای اخیر نشان می‌دهد که در آذرماه ۱۴۰۳، کارخانه‌های تولیدکننده فولاد بیش از یک‌میلیون و ۷۶ هزار تن میلگرد در بورس کالا عرضه کرده‌اند، اما تقاضای ثبت‌شده تنها به ۲۹۶ هزار و ۷۶۰ تن رسیده است. این عدم تعادل جدی بین عرضه و تقاضا نشان‌دهنده وجود مشکلات ساختاری در بازار است.
یکی از مهم‌ترین دلایل این شکاف، کمبود نقدینگی در میان پیمانکاران و سازندگان است. تأخیر در پرداخت پروژه‌های دولتی و نبود تسهیلات مالی کافی، توان خرید مصالح ساختمانی را کاهش داده است. این موضوع فشار نزولی بر قیمت میلگرد وارد کرده و تولیدکنندگان را با مشکلات انبارداری و هزینه‌های اضافی مواجه کرده است.
قطع انرژی تولید فولاد را به 20 تا 40 درصد ظرفیت تولید رساند
پیامدهای مازاد عرضه میلگرد:
- کاهش قیمت‌ها در بازار داخلی.
- افزایش هزینه‌های نگهداری و حمل‌ونقل برای تولیدکنندگان.
- فشار مالی بیشتر بر شرکت‌های کوچک و متوسط.
- کاهش تولید و احتمال تعطیلی برخی خطوط تولید.
وضعیت معاملات تیرآهن در بورس کالا
در آذرماه ۱۴۰۳، تولیدکنندگان تیرآهن ۸۵ هزار و ۳۰۳ تن از این محصول را در بورس کالا عرضه کردند. درحالی‌که شرایط بازار تیرآهن نسبت به میلگرد تا حدودی بهتر بود، اما همچنان تنها ۲۸ درصد از محصولات عرضه‌شده به فروش رسید. در این میان، تقاضای ثبت‌شده برای تیرآهن ۴۷ هزار و ۷۵۷ تن بود و مقدار محصول معامله‌شده ۲۳ هزار و ۷۳۳ تن گزارش شد.
کارخانه ذوب‌آهن اصفهان به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان تیرآهن، موفق شد تمامی محصولات عرضه‌شده خود در بورس کالا را به فروش برساند. این کارخانه با عرضه ۶ هزار و ۹۰۰ تن تیرآهن در سایزهای مختلف، درآمدی بالغ بر ۶۵۰ میلیارد تومان کسب کرد.
تحلیل بازار تیرآهن:
- نسبت فروش بهتر نسبت به میلگرد نشان‌دهنده تقاضای نسبی بیشتر برای این محصول است.
- امکان معاملات نقدی، سلف و مچینگ، انعطاف‌پذیری بیشتری برای خریداران ایجاد کرده است.
- سیاست‌های صادراتی و داخلی بر تعادل عرضه و تقاضا تأثیر مستقیم دارد.
راهکارهایی برای کاهش شکاف عرضه و تقاضا
برای بهبود وضعیت بازار فولاد و کاهش شکاف عرضه و تقاضا، اقدامات زیر ضروری است:
- تسهیل پرداخت‌های دولتی: تسریع در پرداخت‌های پروژه‌های دولتی می‌تواند نقدینگی موردنیاز پیمانکاران را تأمین کند.
- ایجاد تسهیلات مالی: ارائه وام‌های با بهره پایین به سازندگان و پیمانکاران برای تأمین مصالح ساختمانی.
- بازنگری در سیاست‌های صادراتی: حمایت از صادرات محصولات فولادی برای کاهش مازاد عرضه در بازار داخلی.
- تقویت زیرساخت‌های صنعتی: ارتقای فناوری تولید و کاهش هزینه‌های عملیاتی برای رقابتی‌تر شدن محصولات در بازار.
- حمایت از تولیدکنندگان کوچک: ارائه تسهیلات مالی و فنی به تولیدکنندگان کوچک و متوسط برای جلوگیری از خروج آن‌ها از بازار.
نتیجه‌گیری
بازار میلگرد و تیرآهن در سال ۱۴۰۳ با رقابتی نفس‌گیر و شرایط پیچیده‌ای روبه‌رو است. افزایش هزینه‌های تولید، رکود ساخت‌وساز، و سیاست‌های کنترلی دولت، چالش‌هایی جدی برای تولیدکنندگان ایجاد کرده است. اگرچه برخی از شرکت‌های بزرگ توانسته‌اند با تمرکز بر صادرات و بهینه‌سازی تولید، جایگاه خود را حفظ کنند، اما تولیدکنندگان کوچک و متوسط نیازمند حمایت‌های ویژه برای ادامه فعالیت هستند.
با اجرای راهکارهای پیشنهادی و تلاش برای ایجاد تعادل در بازار، می‌توان چشم‌انداز بهتری برای صنعت فولاد ایران ترسیم کرد؛ صنعتی که نقشی حیاتی در اقتصاد کشور ایفا می‌کند.