شابلون میلگرد یکی از لوازمی است که هدف از طراحی آن اندازه‌گیری قطر میلگرد و اطلاع از سایز آن می‌باشد. امروزه میلگردها یکی از اساسی‌ترین لوازم برای استفاده در کاربردهای گوناگون به ویژه صنعت ساختمان‌سازی است؛ به طوری که امروزه دیگر هیچ ساختمانی را نمی‌یابید که در ساخت آن نیاز به میلگرد نباشد.
اما از میلگردها فقط در ساختمان‌سازی استفاده نمی‌شود؛ بلکه، کاربردهای مختلف دیگری نیز دارد؛ به طوری که در برخی مصارف تنها استحکام بالای آن مورد توجه است ولی در برخی مصارف دیگر باید با داشتن انعطاف لازم قابلیت خمش کافی را داشته باشد. از این رو با توجه به تنوع فراوان میلگردها، افرادی که در این زمینه مشغول بوده یا علاقمند به اشتغال در این حوزه هستند، باید با کاربرد، انواع، استانداردها و نحوه اندازه‌گیری آن بیشتر آشنا شوند.
بر این اساس امروز ما در اهن الات نوین ارکا، تصمیم گرفتیم تا افرادی را که علاقمند هستند، بیشتر با دنیای میلگردها و شابلون میلگرد به عنوان وسیله‌ای لازم در این زمینه، آشنا کنیم. اگر شما نیز جزو علاقمندان به این حوزه هستید با ما همراه شوید.
میلگرد و کاربردهای آن
میلگرد نوعی میله ساخته شده از فولاد است که دارای استحکام و کشسانی قابل قبولی می‌باشد. همانطور که همه ما می‌دانیم و قبلاً نیز بیان شد، برای مصارف گوناگون از میلگردها استفاده می‌شود. به عنوان مثال ساخت هر نوع ساختمانی، با هر نوع سازه ای، در کنار استفاده از بتن، میلگردها یکی دیگر از اصلی‌ترین مصالحی هستند که امروزه برای افزایش استحکام ساختمان در قسمت‌های مختلف آن مثل سقف، ستون‌ها و غیره به کار می‌روند. اما در تمامی این موارد یا مصارف گوناگون از یک نوع میلگرد استفاده نمی‌شود، بلکه انواع و سایزهای مختلف آن برای کارکردهای گوناگونی طراحی شده‌اند که لزوم استفاده از شابلون میلگرد را بیشتر عیان می‌کند.
شاید با خود فکر کنید که با وجود بتن، که ماده‌ای قوی با خاصیت فشاری فوق‌العاده است و به سختی می‌توان با اعمال فشار و ضربه آن را خرد کرد؛ چه نیازی به میلگرد وجود دارد؟ اما باید بدانید که بتن استحکام لازم را در برابر حرکات کششی یا چرخشی که ممکن است به عنوان نمونه در هنگام زلزله اتفاق بیفتد، ندارد. در سال 1800 برای نخستین بار جوزف لوئیس، پی برد که با افزودن میلگرد به درون بتن، می‌توان خواص کششی آن را تقویت کرد تا در صورت لزوم و هنگام وقوع زلزله، سازه با داشتن خاصیت کشسانی لازم، توانایی مقاومت در برابر نیروهای وارده را داشته باشد.
آتش سوزی نیز یکی دیگر از حوادث غیرمترقبه‌ای است که مهندسان باید هنگام ساخت سازه، با انجام محاسبات و طراحی مناسب، استحکام کافی را برای آن را در نظر بگیرند. سازه‌هایی که با میلگردهای مرغوب، با کیفیت و در سایز و وزن مناسب ساخته شوند، در برابر آتش‌سوزی نیز مقاوم‌تر شده، آسیب کمتری می‌بینند؛ بنابراین طبیعتاً طول عمر بیشتری نیز خواهند داشت.
امروزه با توجه به نوسانات لحظه‌ای ارز، قیمت انواع مختلف میلگرد نیز بر این اساس تعیین شده و حتی بالا و پایین رفتن قیمت میلگرد به حدی مهم است که بازار مسکن را نیز تحت تأثیر خود قرار داده و قیمت‌ها را در این حوزه جابجا می‌کند.
ساخت میلگرد و انواع آن
میلگردها از شمش‌های فولادی تشکیل شده و در طی فرآیند ساخت آلیاژهای مختلفی نیز به آن افزوده می‌شود تا ویژگی‌ها و خصوصیات میلگرد همچون مقاومت آن را تعیین کنند. کشورهای مختلف، استانداردی را برای تولید میلگرد خود در نظر گرفته و در ساخت سازه‌های خود از این استاندارد استفاده می‌کنند که این استاندارد بر اساس شرایط آب و هوایی منطقه و پارامترهای مختلفی معین شده و میزان مقاومت میلگرد را بر اساس کیفیت آن مشخص می‌کند.
• استاندارد میلگرد در ایران
شرکت ذوب آهن اصفهان بزرگترین تولیدکننده فولاد میلگرد در کشور بوده و از استانداردهای روز دنیا استفاده می‌کند. استاندارد میلگرد روسی یکی از این استانداردهاست که در کشور ما نیز میلگردها از این استانداردها تبعیت کرده و بر اساس خواص مکانیکی میلگرد و فولاد استفاده شده به 3 دسته قابل تقسیم می‌باشند:
فولاد A1
میلگردهای صاف با مقاومت تسلیم 2300 بر سانتیمترمربع و مقاومت کششی 3800 بر سانتیمترمربع در این دسته قرار می‌گیرند.
فولاد A2
میلگردهای آجدار با مقاومت تسلیم 3000 بر سانتیمترمربع و مقاومت کششی 5000 بر سانتیمترمربع نیز دارای استاندارد دسته دوم هستند.
فولاد A3
در دسته آخر مقاوم‌ترین و گران‌ترین میلگردها قرار می‌گیرند. این دسته میلگردها نیز از نوع آجدار بوده و با مقاومت تسلیم 4000 بر سانتیمترمربع و مقاومت کششی 6000 بر سانتیمترمربع، مرغوبترین میلگردهای بازار ایران را تشکیل می‌دهند.
وزن واحد طول میلگردها در این استانداردها تفاوتی با یکدیگر نداشته و همانطور که مشخص است تنها در میزان مقاومت تسلیم و مقاومت کششی متفاوت هستند.
انواع میلگرد و سایزهای آن
پس از آشنایی با استانداردهای میلگرد، بهتر است با انواع مختلف آن که برای کاربردهای گوناگون تولید می‌شوند، نیز آشنا شویم؛ چرا که انواع مختلف آن‌ها در سایزهای گوناگون تولید می‌شوند. بر این اساس، میلگردها را می‌توان از نظر ساخت و شکل ظاهری به 6 دسته تقسیم کرد:
• میلگرد ساده
به میلگردهایی که سطح بیرونی آن‌ها صاف بوده و بدون آج یا شیاری باشد، میلگرد ساده گفته می‌شود. این نوع میلگردها در قطرهای 6 تا 50 میلیمتری ساخته شده و به دلیل نرم بودن و داشتن انعطاف‌پذیری بالا، برای خم کاری‌ها مناسب بوده و به راحتی بریده می‌شوند. این نوع میلگردها در زیرسازی جاده‌ها و بزرگراه‌ها و خودرو سازی استفاده می‌شوند اما در انجام پروژه‌هایی با سازه‌های سنگین‌تر معمولاً این نوع میلگردها به کار نمی‌رود، چرا که استحکام کافی را نخواهند داشت.
• میلگرد آجدار
یکی دیگر از انواع میلگردها که در ساخت و سازها بیشترین کاربرد را دارد، میلگرد آجدار است. این نام با توجه به شکل ظاهری و سطح بیرونی این نوع میلگردها انتخاب شده‌است. شیارها یا فرورفتگی‌هایی روی سطح این نوع میلگردها وجود دارد که آج نامیده می‌شود. کاربرد عمده این نوع میلگردها در سازه‌های بتنی است، چرا که این آج‌ها در بتن فرورفته و با افزودن قابلیت کشسانی آن، استحکام بنا را در برابر حوادث طبیعی همچون زلزله افزایش می‌دهند.
این نوع میلگردها در سایزهای مختلف با قطر 5 تا 60 میلیمتری تولید شده و برای ساخت بناهای سنگین، برج‌ها، پل‌ها و غیره استفاده می‌شوند.
• میلگرد اروپایی
میلگردهای اروپایی معمولاً از جنس منگنز تولید شده، انعطاف‌پذیری بسیار بالایی داشته و به راحتی می‌توان آن‌ها را خم کرد. از این رو به دلیل استحکام پایین این نوع میلگردها، مهندسان در ساخت بناها و ساختمان‌های مختلف به خصوص در مناطق زلزله‌خیز و طوفانی، از این دست میلگردها استفاده نمی‌کنند، چرا که مقاومت کافی را در برابر حوادث مختلف نخواهند داشت.
• میلگرد سیاه
میلگرد سیاه یک انتخاب مناسب برای ساخت‌وساز در مناطق با آب و هوای مرطوب خواهد بود. جنس عمده این نوع میلگردها از فولاد پرکربن بوده و از عناصر مختلف کربن، سیلسیم، فسفر، منگنز و گوگرد در ساخت آن استفاده شده‌است.
• میلگرد فایبرگلاس
میلگردهای فایبرگلاس از مقاومت بالایی در برابر خوردگی و زنگ‌زدگی برخوردار بوده و در سایزهای 4 تا 40 میلیمتری تولید می‌شوند. در مکان‌هایی که زیرسازی قوی و پایدار حائز اهمیت است، مثل کف‌سازی سالن‌های بزرگ یا پارکینگ‌ها این نوع میلگردها کاربرد بیشتری دارند.
• میلگرد پوشش داده شده با اپوکسی
با قرار گرفتن پوشش اپوکسی روی میلگردهای سیاه، این نوع از میلگردها بدست می‌آیند که جزو گران‌ترین میلگردها بوده و دارای رنگی متمایل به سبز هستند. پوشش اپوکسی روی این میلگردها، مقاومت آن‌ها در برابر خوردگی افزایش داده‌است و می‌توان در ساخت سازه‌های دریایی، پل، ساختمان‌ها و بناها از آن استفاده کرد.
• میلگرد گالوانیزه
میلگرد گالوانیزه در ساختمان‌سازی کاربرد گسترده‌ای داشته و مقاومت بالاتر در برابر زنگ‌زدگی ویژگی بارز آن می‌باشد. میلگردهای فولاد ضدزنگ نیز جزو گران‌ترین‌های موجود در بازار هستند که در برابر خوردگی 1500 برابر بیشتر مقاومت می‌کنند.
شابلون میلگرد یکی از روش‌های اندازه‌گیری سایز میلگرد
پس از اینکه نوع و جنس میلگرد را برای خرید انتخاب کردید، نوبت به بررسی سایز می‌رسد. همانطور که گفته شد بسته به مصارف گوناگون، میلگردها در سایزهای مختلف یا به عبارتی با قطرهای مختلف به فروش می‌رسند. تعیین سایز باید توسط مهندسان مربوطه بر اساس عوامل مختلف، مانند محل استفاده از میلگرد و میزان استحکامی که باید تحمل کند، محاسبه شود. سایز میلگرد یکی از دیگر از عوامل مؤثر در قیمت آن است که در برخی مواقع، این مورد باعث طمع بسیاری از افراد شده تا تنها به دلیل سود چند تومانی خود، میلگردهای کوچکتر را به جای میلگردهای بزرگتر استفاده کرده و استحکام بنا و جان ساکنین را به خطر بیاندازند.
بنابراین یکی از دغدغه‌های پیمانکاران اصولی، اندازه‌گیری سایز میلگرد است که این سایز معمولاً در رنج 6 تا 32 میلیمتری برای اغلب کاربردها استفاده می‌شود. یکی از بهترین و دقیق‌ترین روش‌ها برای اندازه‌گیری سایز میلگرد، استفاده از شابلون میلگرد آماده است. شابلون میلگرد در اشکال مختلفی ساخته شده و موجود هستند که بسیاری از مهندسان و پیمانکاران همیشه به همراه دارند تا با دقت بسیار سایز میلگرد را اندازه گرفته و از بروز اشتباه جلوگیری کنند.
جنس شابلون میلگرد معمولاً از روبان یا فیلم رادیولوژی بوده و اغلب به شکل یک قیچی باز یا نعلی شکل ساخته می‌شوند. در اشکال مختلف شابلون میلگرد، قسمتی به شکل حفره یا درز وجود دارد تا میلگرد را درون آن قرار داده و با استفاده از اعدادی که روی شابلون نوشته شده، سایز و قطر میلگرد را به سادگی مشخص کرد.
البته برخی از مهندسان خوش ذوق، خودشان اقدام به ساخت شابلون میلگرد بر اساس شکل و طرح مورد علاقه خود می‌کنند که این نوع شابلون میلگرد نیز معمولاً از فیلم رادیولوژی یا ورق‌های نازک فلزی ساخته می‌شوند.
هر چند که استفاده از شابلون میلگرد راه حلی دقیق و ساده برای اطلاع از سایز میلگرد است، اما تنها راه اندازه گیری نیست؛ بلکه روش‌های مختلفی وجود دارند که علی‌رغم وجود ضریب خطا و کمتر بودن یا بیشتر بودن آن در برخی روش‌ها، در صورت در دسترس بودن هر کدام می‌توان از آن‌ها نیز استفاده کرد. به عنوان معروف‌ترین روش‌های اندازه‌گیری سایز میلگرد، علاوه بر استفاده از شابلون میلگرد، می‌توان به روش‌های زیر نیز اشاره کرد:
• کنترل چشمی
کنترل چشمی ساده ترین و ابتدایی ترین روش برای اطلاع از سایز میلگرد است. مهندسان خبره‌ای که دارای چندین سال سابقه کار در صنعت ساخت و ساز هستند، به دلیل استفاده زیاد از انواع میلگردها در سایزهای مختلف، می‌توانند به راحتی تنها با نگاه کردن به میلگرد، سایز آن را تشخیص دهند. البته این حرف در مورد افراد تازه‌کار که سابقه چندانی در این حوزه ندارند، صدق نکرده و این روش به هیچ وجه به این افراد توصیه نمی‌شود. هر چند که برای مهندسان با سابقه فراوان نیز، در این روش احتمال خطا زیاد بوده و از این رو در آیین نامه بازرسی نیز به هیچ کدام از مهندسان ناظر اجازه کنترل چشمی داده نشده‌است.
البته فراموش نکنید که در کارگاه‌هایی که چندین سایز متفاوت میلگرد وجود دارد که تنها چند میلی‌متر با یکدیگر تفاوت دارند، این روش هرگز به کار نمی‌آید. از این رو بهتر است مهندسان همواره از طریق روش‌های دقیق‌تر، همچون استفاده از شابلون میلگرد، برای اندازه‌گیری اقدام کنند.
• کنترل با انگشتان دست
برخی دیگر از مهندسان ناظر نیز، از قبل سایزهای متفاوت میلگردها را با بند انگشتان خود اندازه‌گیری کرده‌اند و به راحتی می‌توانند تنها با قرار دادن بند انگشتان خود روی میلگرد، سایز آن را تخمین بزنند. این روش نیز جزو روش‌های دقیق و اصولی نبوده و درصد خطای بالایی را به همراه خواهد داشت؛ چرا که در سایزهای نزدیک تر مثل 18 و 20 که تنها 2 میلی‌متر اختلاف دارند، هر چند که این روش دقیق‌تر از کنترل چشمی است، اما باز هم روش اندازه گیری جالبی به نظر نمی‌رسد و استفاده از شابلون میلگرد روش بهتری است.
• طناب
اگر هیچ چیز در کارگاه ساختمانی دم دستتان نباشد، طناب یا ریسمان یکی از وسیله‌هایی است که به احتمال زیاد پیدا می‌کنید. با پیچاندن طناب دور میلگرد و سپس باز کردن آن، می‌توانید محیط میلگرد را اندازه گرفته و سپس قطر میلگرد را محاسبه کنید. این روش بهتر از دو روش قبلی است ولی باز هم برای اندازه‌گیری دقیق‌تر بهتر است همیشه شابلون میلگرد را در جیب خود داشته باشید.
• کولیس
یکی از دقیق‌ترین وسایل اندازه‌گیری مهندسین عمران کولیس است. کولیس وسیله‌ای شبیه آچار فرانسه است که خط‌کشی دقیق بر روی دسته آن قرار گرفته‌است. با پیچاندن غلاف می‌توان فک‌های کولیس را به یکدیگر نزدیک کرده و با قرار دادن میلگرد بین این فک‌ها، سایز قطر آن را اندازه گرفت. درصد خطا در این روش نسبت به دیگر روش‌های بیان شده کمتر بوده و دقیق‌تر است، اما این در روش اندازه‌گیری وجود کولیس و آشنایی با استفاده از آن، باعث شده تا افراد کمتری تمایل به استفاده از آن به جای شابلون میلگرد داشته باشد.
• آچار فرانسه
آچار فرانسه نیز یکی دیگر از لوازمی است که می‌توانید برای اندازه‌گیری سایز میلگرد از آن استفاده کنید؛ اما بهتر است که برای این منظور از آچار فرانسه مدرن یا مدرج استفاده کنید. به این ترتیب، با قرار دادن میلگردها در سایزهای مشخص و علامت‌گذاری آن‌ها، می‌توان به سرعت میلگردهای دیگر را اندازه‌گیری کرده یا دهانه آچار فرانسه را با متر اندازه گرفته و قطر میلگرد را تشخیص دهید. هر چند که در صورت در دسترس بودن شابلون میلگرد، استفاده از آن راحت‌تر و دقیق‌تر خواهد بود
• گیج اندازه‌گیری
گیج اندازه‌گیری را می‌توان یکی از انواع شابلون میلگرد نیز تعریف کرد. این محصول از جنس فولاد ضد زنگ بوده و در بازار به فروش می‌رسد. شکل کلی این گیج مشابه شابلون میلگرد بوده و به صورت نعلی شکل است که میلگردهای آجدار با سایز 12 تا 28 می‌توانند درون آن قرار گرفته و اندازه‌گیری شوند.
از مزایای این روش، عادت کردن چشم به اندازه‌های مختلف میلگردها را می‌توان نام برد، که به تدریج استفاده از آن، منجر به بهبود کنترل چشمی خواهد گردید. این نوع از شابلون میلگرد نیز از دقت بالایی برخوردار بوده و درصد خطا را کاهش می‌دهد.
• وزن کردن میلگرد
در صورتی که آرماتورها بسته نشده باشند، با وزن کردن تنها یک متر از میلگرد روی ترازو، می‌توان سایز و قطر میلگرد را محاسبه کرد. این روش نیز در صورتی که میلگردها استاندارد باشند، از دقت نسبتاً خوبی بهره‌مند خواهدبود. البته همچنان استفاده از شابلون میلگرد درصد خطای بسیار ناچیزی داشته و از این رو به وسیله ضروری همراه مهندسان تبدیل شده‌است.
اندازه‌گیری راحت میلگرد با شابلون میلگرد
با توجه به اهمیتی که میلگردها در صنعت ساخت و ساز دارند، برای کاربردهای مختلف و استفاده در قسمت‌های مختلف ساختمان یا سایر سازه‌ها، از سایزهای مختلف میلگرد استفاده می‌شود. افرادی که در این حوزه مشغول هستند، مثل مهندسان و پیمانکاران باید بتوانند سایز میلگرد را به سادگی چک کنند. شابلون میلگرد یکی از لوازمی است که برای این منظور طراحی و ساخته شده تا با قرار دادن میلگرد درون آن، با استفاده از اعداد نوشته شده روی شابلون میلگرد یا مشخص بودن شابلون برای هر سایزی، قطر آن به راحتی حاصل شود.
اهن الات نوین ارکا به عنوان یکی از فعالان حوزه آهن و میلگرد معرفی شابلون میلگرد، این وسیله بسیار ساده ولی با کارایی زیاد را وظیفه خود دانست. البته لوازم دیگری نیز وجود دارند که می‌توان برای این منظور از آن‌ها استفاده کرد، اما کار با آن‌ها شاید به راحتی شابلون میلگرد نباشد، از این رو این وسیله کوچک معمولاً یار همیشگی مهندسان و پیمانکاران می‌باشد.
میلگردها در سایزهای مختلف برای مصارف گوناگون، تولید می‌شوند و استفاده از شابلون میلگرد یکی از چندین روش ممکن برای اندازه‌گیری سایز و قطر میلگرد است. با اهن الات نوین ارکا همراه شوید.