یکی از کاربردی‌ترین اقلامی که در صنایع گوناگون مورداستفاده قرار می‌گیرند، لوله‌ها هستند. لوله استیل دارای مزایا و ویژگی‌های بسیار زیادی است که استفاده از آن را تا به این اندازه رایج کرده است. البته که در کنار انواع لوله‌های استیل، نیاز است تا از انواع اتصالات استیل نیز استفاده شود. لوله در زبان انگلیسی با دو واژه tube و pipe شناخته می‌شود. اما تفاوت لوله و تیوب چیست؟ تفاوت تیوب و لوله را از کجا باید بررسی کنیم؟ شاید شما هم جزو افرادی باشید که پیش‌ازاین در خصوص تفاوت پایپ و تیوب فکر نکرده‌اید. اما آیا می‌دانید که تفاوت پایپ و تیوب در چیست؟ و یا چه شباهت‌هایی میان آن‌ها وجود دارد؟ ما در این مطلب قصد داریم تا به‌صورت کامل در خصوص ویژگی‌ها، شباهت‌ها و تفاوت tube با pipe صحبت کنیم. پس با اهن الات نوین ارکا همراه باشید.

لوله‌ها مقاطعی توخالی برای انتقال سیالات و ساخت تجهیزات مکانیکی هستند.

لوله یا پایپ (Pipe) چیست؟

اجازه دهید تا پیش از پرداختن به تفاوت tube با pipe یا تفاوت لوله و تیوب، این دو مفهوم را به شما معرفی کنیم. شاید توضیح این که لوله (پایپ) چیست و چه کاربردی دارد، بیش از اندازه بدیهی باشد. لوله‌ها مقاطع توخالی هستند که از آن‌ها برای جابه‌جایی سیالات و یا گازها، ‌مانند نفت، اسید، آب، پروپان، بخار و… استفاده می‌کنند. پس پایپ‌ها برای کاربردهای سازه‌ای استفاده نمی‌شوند و مقطع آنها همیشه دایره است.

لوله استیل یکی از انواع بسیار کاربردی لوله‌ها است که دارای ویژگی‌هایی مانند مقاومت بالا در برابر خوردگی و فرسودگی است؛ ازاین‌رو، این نوع از لوله‌ها در کنار اتصالات استیل به‌وفور در صنایع مختلف جهت ساخت خطوط لوله و لوله‌کشی صنعتی در سیستم‌ها فرآوری استفاده می‌شود.

قطر داخلی لوله (Inside Diameter)

تفاوت لوله و تیوب از نظر ظرفیت انتقال سیال و میزان سیال قابل جابجایی، یکی از مهم‌ترین ابعاد برای معرفی لوله‌های استیل، قطر داخلی لوله است که با ID نمایش می‌دهند. ولی در بررسی، تفاوت تیوب و لوله در عمل این قطر داخلی لوله نیست که معرف اندازه پایپ‌ها یا لوله‌های صنعتی است! (تفاوت‌های بین لوله‌کشی تاسیسات ساختمانی و لوله‌کشی صنعتی) بلکه اندازه یا سایز لوله را با اندازه اسمی لوله معرفی می‌کنند.

اندازه اسمی لوله

به‌صورت معمول در صنعت، اندازه لوله‌ها و تفاوت لوله و تیوب را با مشخصه‌ای به نام “اندازه اسمی” مشخص می‌کنند. اندازه اسمی در تفاوت تیوب و لوله، نه قطر داخلی لوله است و نه قطر بیرونی آن! اندازه اسمی لوله در سیستم اینچی با NPS (Nominal Pipe Size) و در سیستم میلی‌متری با DN (Diametre Nominal) معرفی می‌شود.

قطر بیرونی لوله (Outside Diameter)

همانطور که از نامش پیداست، قطر بیرونی یا OD قطر جداره بیرونی لوله است. برای لوله‌هایی که دارای یک NPS مشخص هستند، قطر بیرونی لوله، ثابت می‌باشد. این در حالی است که قطر داخلی لوله با افزایش رده لوله (ضخامت دیواره ی لوله) کاهش خواهد یافت. همچنین قطر خارجی لوله برای لوله‌های NPS 14 به بالا با اندازه اسمی لوله در مقیاس اینچی برابر است. به عنوان مثال در تفاوت تیوب با پایپ می‌توان گفت که: یک لوله‌ی 2 اینچی ظرفیت انتقال جریان داخلی در حدود 2 اینچ را دارد اما قطر خارجی آن 2.375 اینچ است.

لوله‌ها انواع مختلفی دارند

پارامترهای مکانیکی

برای این که بهتر بدانید که پایپ چیست و تفاوت لوله و تیوب چیست، اجازه دهید تا برخی از مهم‌ترین پارامترهای مکانیکی آن را به شما معرفی کنیم. این پارامترها عبارت‌اند از:

• میزان تحمل فشار داخلی
• استحکام تسلیم
• شکل‌پذیری (ductility)

رده یا اسکجول (Schedule)

در بررسی تفاوت تیوب و لوله باید بگوییم که رده لوله درجه‌بندی است که میزان تحمل لوله نسبت به فشار داخلی را مشخص می‌کند. رده لوله عبارت است از ترکیب قطر اسمی و ضخامت دیواره لوله. این عدد توسط استاندارد ASME B36.10 و ASME B36.19 که به ترتیب، برای لوله‌های فولاد کربنی و آلیاژی و همچنین لوله‌های فولادی ضدزنگ تعیین می‌شوند. رده لوله‌های فولادی عبارتند از 5، 10، 40، 80 و 160 که برای لوله‌های استنلس استیل یا فولاد زنگ نزن با 5S، 10S، 40S، 80S تعریف می‌شوند. البته رده لوله ها در گذشته با STD، XS و XXS تعریف می‌شدند.

مشخصات ابعادی لوله (Pipe)

نحوه محاسبه قطر داخلی لوله

همانطور که پیش‌تر به تفاوت تیوب و لوله و نحوه دسته بندی آن، اشاره شد، قطر خارجی لوله (OD) با اندازه اسمی یا NPS متناظر است اما قطر داخلی لوله (ID) بر طبق عدد رده لوله (اسکجول یا ضخامت دیواره داخلی) آن تغییر می‌کند.

• قطر داخلی لوله در تفاوت تیوب با پایپ، زمانی که اندازه اسمی و رده لوله مشخص باشد به راحتی قابل محاسبه است.
• قطر داخلی لوله را میتوان با کم کردن 2 برابری ضخامت دیواره از قطرخارجی لوله به دست آورد. ضخامت دیواره (WT) را میتوان از رده لوله و طبق جداول مشخصات بدست آورد.

برای مثال: یک لوله با NPS 12 (معادل DN 300 در سیستم متریک) و رده 40، قطر خارجی معادل 12.75 اینچ (324 میلی متر) و ضخامت دیواره‌ی آن 0.406 اینچ (10.4 میلی‌متر) دارد.

بنابراین:

• قطر داخلی لوله برابر است با 12.75 – (2 × 0.406) = 11.94 اینچ
• یا در سیستم میلی‌متری قطر داخلی لوله برابر است با 324 – (2 × 10.4 ) = 303.2 میلی‌متر

باید در نظر داشته باشید که این محاسبات به صورت صرفا تئوری است. از آنجا که تولید همواره با انحرافاتی از مقادیر اسمی همراه است، تُلرانس مجاز ضخامت دیواره‌ی لوله‌ها بر اساس استاندارد ASME حدود 12.5 +/- درصد است. از این رو قطر داخلی واقعی لوله‌ی معین ما ممکن است 12.5+/- درصد متفاوت‌تر از مقدار محاسباتی آن باشد.

باتوجه‌به این نکات کم‌کم متوجه تفاوت tube با pipe یا تفاوت لوله و تیوب خواهید شد.

تیوب (tube) چیست؟

برای این که به‌صورت دقیق با تفاوت tube با pipe آشنا شوید، حال که تا حدودی تعریف پایپ روشن شد، لازم است در این قسمت به معرفی تیوب بپردازیم. منظور از تیوب در بیان تفاوت تیوب و لوله، مقطع یا پروفیلی توخالی به شکل گرد، مربع، مستطیل و یا بیضی است که از آن برای تجهیزات تحت‌فشار، کاربردهای مکانیکی وسازه‌ای و برخی سیستم‌های اندازه‌گیری استفاده می‌کنند. تیوب‌ها با قطر بیرونی (OD) و ضخامت دیواره (WT) معرفی می‌شوند.

مشخصات ابعادی لوله (Tube)

اندازه دقیق این مشخصه‌ها، بر حسب اینچ و یا میلی‌متر تعریف می‌شود؛ اما فرمول به‌دست‌آوردن قطر داخلی تیوب چیست؟ باید اشاره کرد که تفاضل قطر خارجی و دو برابر ضخامت دیواره، قطر داخلی تیوب را مشخص کند. از مهم‌ترین ویژگی‌های فیزیکی تیوب‌های استیل می‌توان به‌ سختی، استحکام کششی مناسب و تُلرانس تولید پایین آنها اشاره کرد.

تفاوت tube و pipe

اکنون که به‌صورت کامل متوجه شدید که تعریف پایپ و تیوب چیست و تفاوت لوله و تیوب در چه چیزهایی است، زمان آن رسیده است تا در خصوص تفاوت tube با pipe نیز جمع‌بندی کنیم. این دو مفهوم یا دو نوع تعریف از لوله در ویژگی‌های گوناگونی با یکدیگر تفاوت دارند. برای آشنایی و درک هرچه بهتر تفاوت پایپ و تیوب، می‌توانید به جدول زیر رجوع کنید:

		پایپ‌های استیل	تیوب‌های استیل
1	ابعاد کلیدی (اندازه)	برای لوله‌ای که قرار است سیالی را انتقال دهد، قطر داخلی (ID) مهم‌ترین اندازه لوله می‌باشد. در پایپ ها اندازه اسمی (NPS) یا قطر اسمی(DN) و رده لوله (SCH) نشانگر قطر داخلی می‌باشند. این اندازه‌ها ظرفیت انتقال سیال را مشخص خواهند کرد. البته قطر اسمی با قطر داخلی واقعی تفاوت‌های اندکی دارد که باید از جداول استخراج شود.	مهم‌ترین ابعاد تیوب، قطر خارجی (OD) یا طول و عرض خارجی و ضخامت دیواره (WT) هستند. این پارامترها بر اساس اینچ یا میلی‌متر مشخص می‌شوند و مقدار واقعی ابعاد این مقطع توخالی را بیان می‌کند.
2	ضخامت دیواره	ضخامت پایپ‌های استیل با رده یا اسکجول (SCH) نمایش داده می‌شوند. دو لوله با قطر مختلف و رده یکسان، داری ضخامت‌های دیواره متفاوت خواهند بود.	ضخامت دیواره (WT) تیوب بر حسب اینچ یا میلی‌متر است. برای تیوب‌ها، ضخامت دیواره با پارامتری به نام گیج در سیستم‌های BWG و SWG اندازه‌گیری و نمایش داده می‌شوند..
3	شکل مقطع	فقط گرد	گرد، مستطیل، مربع، بیضی
4	دامنه تولید	بسیار گسترده (تا قطر 80 اینچ و حتی بالاتر)	دامنه‌ای محدود‌تر از پایپ (تا قطر 5 اینچ) و در مواردی قطرهای بیش‌تر برای لوله‌های فولادی جهت کاربردهای مکانیکی
5	تلرانس و استحکام	تلرانس‌ها تعریف شده‌اند ولی دامنه نسبتاً بازی دارند.میزان استحکام، نگرانی اصلی نمی‌باشد.	تیوب‌های استیل با تلرانس‌های بسیار بسته‌ای تولید می‌شوند. تیوب‌ها در طول فرایند ساخت چندین بار بر اساس کیفیت ابعادی خود نظیر صافی، گرد بودن، ضخامت دیواره و سطح، مورد بررسی و اصلاح قرار می‌گیرند.استحکام مکانیکی یکی از ویژگی‌های مهم در تیوب‌ها است.
6	فرایند تولید	لوله‌ها به صورت انبوه و با فرایندهای بسیار خودکار و کارآمد تولید می‌شوند.	تولید تیوب‌ها طی فرایندی طولانی و با صرف نیروی کارگری بیشتری انجام می‌شود.
7	زمان تحویل	می‌تواند خیلی کوتاه باشد.	به‌طورکلی طولانی‌تر است.
8	قیمت در بازار	تفاوت پایپ و تیوب از لحاظ قیمت نشان از این دارد که قیمت پایپ یا لوله نسبتاً پایین‌تر است.	قیمت تیوب معمولاً بالاتر است، به دلیل بهره‌وری کمتر فرایند تولید و الزامات سختگیرانه کیفی
9	جنس	طیف گسترده‌ای از مواد و آلیاژهای فلزی در تولید پایپ مورد استفاده قرار می‌گیرند.	تیوب فولادی از فولاد کربنی، فولاد کم‌آلیاژ، استنلس استیل یا فولاد ضدزنگ و آلیاژهای نیکل تولید می‌شود.
10	شرایط لبه لوله	معمولاً به‌صورت پخ‌زده و یا صاف است.	علاوه بر لبه صاف، میتواند برای اتصال سریع‌، دنده‌ای و شیاردار آماده شود باشد.

همان‌طور که در این جدول نیز مشاهده ‌شد، 10 تفاوت پایپ و تیوب یا تفاوت لوله و تیوب در مواردی واضح و مبرهن است، ولی از جهاتی نیز ماهیتی متفاوت را نشان می‌دهد. از نحوه به‌کارگیری گرفته تا فرایند تولید، مواد ساخت، زمان تحویل، انواع، ضخامت دیواره و… بین پایپ و تیوب تفاوت‌های زیادی وجود دارد.

سخن آخر

لوله‌ها، مقاطعی گرد و توخالی هستند که از آن‌ها برای انتقال سیالات مایع و یا گاز استفاده می‌‌شود. حال آن که تیوب‌ها، مقاطعی توخالی هستند که می‌توانند دارای مقاطعی مربع، گرد، بیضی و مستطیل باشند و از آن‌ها برای ساخت تجهیزات با کاربردهای مکانیکی، ساختاری و برخی سیستم‌های ابزار دقیق استفاده می‌کنند.

اما باید بدانید که تفاوت tube با pipe بیشتر از آن چیزی است که فکرش را می‌کنید. در کنار تفاوت در شکل ظاهری و کاربرد، لوله‌ها و تیوب‌ها در فاکتورهای دیگری مانند ضخامت دیواره، انواع، تلرانس، فرایند تولید، زمان تحویل، قیمت، مواد و… با یکدیگر متفاوت هستند.

اهن الات نوین ارکا با سال‌ها سابقه در تامین اقلام استنلس استیل مثل انواع لوله استیل و پروفیل استیل با کاربردهای صنعتی و دکوراتیو ورق استیل، در خدمت شما است. همچنین مجوعه اهن الات نوین ارکا آمادگی دارد در ارائه انواع خدمات فلزی و بخصوص خدمات اهن الات نوین ارکا در کنار شما باشد. پیشنهاد می‌کنیم که از وب‌سایت اهن الات نوین ارکا بازدید کنید و برای مشاوره و یا خرید با کارشناسان ما در ارتباط باشید.