جنگ قیمت‌ها در زنجیره فولاد؛ نبرد بازار آزاد و بورس کالا
در روزهای ابتدایی اردیبهشت 1404، بازار فولاد ایران وارد مرحله‌ای جدید از نوسانات و چالش‌های ساختاری شده است. عواملی همچون قطعی زودهنگام برق، رکود در صنعت ساختمان، کاهش تقاضای مصرفی، و همچنین شکاف قیمتی میان بورس کالا و بازار آزاد، سبب ایجاد فضایی پیچیده و مبهم در زنجیره تأمین فولاد کشور شده‌اند. این مقاله تحلیلی از وب‌سایت تخصصی آهن 666، به بررسی دقیق این دوئل قیمتی میان بورس و بازار می‌پردازد.
قطعی برق؛ آغازگر اختلال در زنجیره فولاد
کاهش عرضه به دلیل محدودیت انرژی
با افزایش دمای هوا و شروع زودهنگام محدودیت‌های انرژی، بسیاری از واحدهای تولید شمش و محصولات میانی در زنجیره فولاد با مشکلاتی جدی مواجه شده‌اند. کاهش برق‌رسانی به کارخانه‌ها منجر به کاهش ظرفیت تولید شده و در نتیجه عرضه به‌طور محسوس کاهش یافته است. این مسئله در تمام طول زنجیره فولاد اثرگذار بوده و حتی تولیدکنندگان نهایی مانند میلگردسازها را نیز تحت تأثیر قرار داده است.
تقاضای ضعیف در سایه رکود ساخت‌وساز
از سوی دیگر، رکود عمیق در حوزه ساخت‌وساز و به‌ویژه پروژه‌های مسکن، سبب کاهش قابل توجه در سطح تقاضا شده است. بخش عمده‌ای از مصرف فولاد در کشور، به صنعت ساختمان مربوط می‌شود و وقتی این بخش در خواب فرو می‌رود، کل زنجیره دچار سکون می‌شود. این مسئله یکی از عوامل اصلی تشدید اختلاف قیمت میان بورس کالا و بازار آزاد است.
بورس کالا در برابر بازار آزاد؛ شکاف قیمتی و پیامدهای آن
عرضه اعتباری و افزایش شکاف قیمتی
یکی از روندهای قابل توجه در بورس کالا، افزایش عرضه اعتباری محصولات فولادی است. بسیاری از تولیدکنندگان با هدف فروش بیشتر، محصولات خود را با شرایط اعتباری در بورس عرضه می‌کنند، اما این موضوع باعث شده قیمت کشف‌شده در بورس به‌طور مصنوعی بالا باقی بماند. در مقابل، خریداران این محصولات برای بازگشت سریع نقدینگی، کالاها را با قیمت پایین‌تر در بازار آزاد می‌فروشند. این تفاوت قیمت، نه تنها نشانه‌ای از ناکارآمدی سیاست‌های عرضه است، بلکه عاملی بازدارنده در رونق بازار نیز محسوب می‌شود.
فرار تقاضا از هر دو بازار
در چنین شرایطی، مصرف‌کنندگان نهایی ترجیح می‌دهند خریدی انجام ندهند تا قیمت‌ها به تعادل برسد. این عقب‌نشینی تقاضا هم در بورس کالا و هم در بازار آزاد مشهود است. در نتیجه، با وجود افزایش هزینه‌های تولید، تولیدکنندگان با کاهش فروش مواجه‌اند و برخی حتی از عرضه صرف‌نظر می‌کنند.
هزینه‌های تولید؛ دیگر جایی برای کاهش قیمت نیست
مقایسه قیمت‌ها نسبت به سال گذشته
بررسی‌ها نشان می‌دهد که در اردیبهشت سال گذشته، قیمت شمش در محدوده ۲۰٬۰۰۰ تومان به ازای هر کیلوگرم قرار داشت، در حالی که نرخ ارز مبادله‌ای در حدود ۶۱٬۰۰۰ تومان بود. اکنون با رسیدن نرخ ارز به کانال ۶۹٬۰۰۰ تومان و افزایش بهای مواد اولیه، هزینه تولید شمش فولاد حدود ۴۵٪ رشد داشته است.
بر این اساس:
- قیمت اقتصادی برای شمش فولادی: کمتر از ۲۸٬۰۰۰ تومان به ازای هر کیلو صرفه اقتصادی ندارد.
- آهن اسفنجی: تولید آن زیر ۱۶٬۰۰۰ تومان برای کارخانه‌ها زیان‌ده است.
- میلگرد نهایی: قیمت کمتر از ۳۳٬۰۰۰ تومان برای هر کیلو فاقد توجیه مالی است.
بازار آزاد، متوقف تا هم‌قیمت با بورس شود
به‌طور کلی، فعالان بازار ترجیح می‌دهند عرضه را در بازار آزاد محدود کنند تا قیمت‌های بورس به سطح واقعی نزدیک شوند. این سیاست، البته به رکود بیشتر منجر شده و عملاً بازار را در وضعیت توقف قرار داده است.
بی‌رمقی معاملات فولاد در بورس کالا
تأثیر مستقیم مذاکرات ایران و آمریکا
در کنار مسائل ساختاری بازار، مسئله مذاکرات سیاسی نیز به عاملی تعیین‌کننده در رفتار فعالان بازار تبدیل شده است. بسیاری از بازیگران زنجیره فولاد منتظر روشن شدن نتایج گفت‌وگوهای ایران و آمریکا هستند. اگر این مذاکرات منجر به رفع بخشی از تحریم‌ها شود، امکان صادرات بیشتر برای فولادسازان ایرانی فراهم خواهد شد. این امیدواری باعث شده تولیدکنندگان دست نگه دارند تا بعد از مشخص شدن نتیجه، تصمیم‌گیری دقیق‌تری داشته باشند.
معاملات کم‌رمق در انتظار تصمیم نهایی
در همین حال، معاملات در بورس کالا نیز با بی‌رمقی همراه است. نه تنها حجم معاملات کاهش یافته، بلکه قیمت‌ها نیز روندی نزولی را دنبال می‌کنند. این روند، نشان‌دهنده تردید و بلاتکلیفی در بازار فولاد است؛ موضوعی که به طور مستقیم بر تقاضای نهایی تأثیر می‌گذارد.
بحران نقدینگی و فرار سرمایه از بخش تولید
بانک‌ها؛ قفل‌کننده منابع مالی
در سال جاری، بانک‌ها با سیاست‌های انقباضی خود، بخش زیادی از تسهیلات را از صنایع سنگین به‌ویژه فولاد قطع کرده‌اند. بسیاری از تولیدکنندگان با کمبود شدید نقدینگی دست‌وپنجه نرم می‌کنند و حتی برای تأمین مواد اولیه یا پرداخت حقوق کارکنان با مشکل مواجه‌اند.
مهاجرت سرمایه به طلا و مسکن
با توجه به نوسانات کم‌ریسک‌تر در بازارهایی مانند طلا و مسکن، سرمایه‌گذاران ترجیح داده‌اند نقدینگی خود را از حوزه فولاد خارج کنند. نتیجه این روند، کاهش ورود سرمایه جدید به حوزه معدن، صنایع پایین‌دستی و تولید فولاد بوده است.
گزارش میدانی بازار (14 اردیبهشت 1404)
در روز یکشنبه 14 اردیبهشت، بازار آرام و بی‌هیجان بود.
- کف قیمت پیشنهادی میلگرد: در محدوده ۳۴٬۵۰۰ تا ۳۵٬۵۰۰ تومان به ازای هر کیلوگرم
- قیمت تیرآهن ذوب‌آهن: افزایش ۵۰ تا ۱۰۰ هزار تومان در هر شاخه گزارش شد
با این حال، خریداران همچنان در حالت انتظار به سر می‌برند و نشانه‌ای از بازگشت تقاضای جدی در بازار مشاهده نمی‌شود.
نتیجه‌گیری: چشم‌انداز بازار فولاد در افق کوتاه‌مدت
با توجه به عوامل بررسی‌شده، بازار فولاد ایران در شرایط حساسی قرار دارد. از یک‌سو هزینه‌های تولید بالا رفته و از سوی دیگر، تقاضا به شدت افت کرده است. اگر مذاکرات سیاسی به نتیجه نرسد و سیاست‌های بانکی نیز تسهیل نشوند، چشم‌انداز بازار بسیار محدود خواهد بود.
احتمال کاهش قیمت میلگرد به زیر ۳۰٬۰۰۰ تومان وجود دارد و با تداوم قطعی برق، بحران عرضه نیز تشدید خواهد شد. سایت آهن 666 به‌عنوان مرجع تخصصی تحلیل بازار فولاد، توصیه می‌کند فعالان این صنعت با رصد مستمر بازار و مدیریت منعطف موجودی‌ها، برای مواجهه با سناریوهای مختلف آماده باشند.
