افت چشمگیر ۸۹۲ میلیون دلاری در صادرات فولاد ایران طی ۱۱ ماه گذشته!
بررسی کاهش صادرات فولاد و تأثیر آن بر بازار
براساس گزارش‌های منتشرشده آهن آلات نوین آرکا، ارزش صادرات زنجیره فولاد کشور در 11 ماهه سال 1403 با افت 13 درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل، به 6.035 میلیارد دلار رسیده است. این کاهش معادل 892 میلیون دلار بوده که نشان‌دهنده افزایش فشارهای داخلی و بین‌المللی بر صنعت فولاد ایران است. در این مقاله به بررسی دلایل این کاهش و راهکارهای پیشنهادی برای بهبود شرایط پرداخته‌ایم.
عوامل مؤثر بر کاهش صادرات فولاد
1. محدودیت‌های انرژی
یکی از مهم‌ترین دلایل کاهش صادرات، محدودیت‌های انرژی شامل کاهش سهمیه گاز و برق صنایع فولادی است. در ماه‌های سرد سال، کمبود گاز منجر به کاهش تولید فولاد و در نتیجه کاهش عرضه برای صادرات شده است.
2. چالش‌های ارزی و تجاری
تولیدکنندگان فولادی با مشکلات متعددی در بازگشت ارز حاصل از صادرات روبه‌رو هستند. سیاست‌های ارزی پیچیده و عدم ثبات نرخ ارز باعث کاهش انگیزه برای صادرات محصولات نهایی شده است.
افت صادرات فولاد میانی و رشد صادرات مقاطع طویل
حجم صادرات محصولات زنجیره آهن و فولاد در 11 ماهه سال 1402 و 1403(هزارتن)
| محصول | 11 ماهه سال 1402 | 11 ماهه سال 1403 | درصد تغییرات |
| تیرآهن | 165 | 200 | 21 |
| میلگرد | 2345 | 2647 | 13 |
| نبشی،ناودانی و سایر مقاطع | 206 | 262 | 27 |
| کل مقاطع طویل فولادی | 2716 | 3109 | 14 |
| ورق گرم | 375 | 415 | 11 |
| ورق سرد | 6 | 17 | 172 |
| ورق پوششدار | 52 | 51 | 2_ |
| کل مقاطع تخت فولادی | 438 | 494 | 12.6 |
| کل محصولات فولادی | 3154 | 83603 | 14 |
| بیلت و بلوم | 4838 | 4023 | 17_ |
| اسلب | 2264 | 1604 | 29_ |
| فولادمیانی | 7103 | 1604 | 21_ |
| آهن اسفنجی | 1394 | 1594 | 14 |
| گندله سنگ آهن | 9244 | 9683 | 5 |
| کنسانتره سنگ آهن | 6043 | 6657 | 10.2 |
| کل زنجیره آهن و فولاد | 26937 | 27163 | 0.8 |
کاهش صادرات فولاد میانی
آمارها نشان می‌دهد که فولاد میانی بیشترین کاهش حجم صادرات را تجربه کرده است. بیلت و بلوم با 17 درصد کاهش و اسلب فولادی با 29 درصد کاهش، بیشترین افت را در این بخش داشته‌اند.
رشد صادرات مقاطع طویل فولادی
باوجود کاهش صادرات فولاد میانی، صادرات مقاطع طویل فولادی با 14 درصد رشد همراه بوده است. اما این رشد عمدتاً ناشی از فعالیت کارت‌های بازرگانی اجاره‌ای بوده که ارزآوری واقعی را کاهش داده‌اند.
روند صادرات مواد اولیه فولاد
بررسی آمار نشان می‌دهد که صادرات مواد اولیه فولاد همچنان درحال افزایش است. کنسانتره و گندله سنگ آهن رشد داشته و صادرات آهن اسفنجی و بریکت نیز 14 درصد افزایش یافته است. بااین‌حال، این روند می‌تواند صنعت فولاد ایران را به‌سمت خام‌فروشی سوق دهد.
محدودیت‌های انرژی، چالش اصلی صادرات فولاد
تأثیر کمبود انرژی بر تولید
گزارش‌های کارشناسی نشان می‌دهد که قطعی‌های برق و گاز باعث کاهش بیش از 1.5 میلیون تنی تولید فولاد کشور شده که معادل 650 میلیون دلار کاهش درآمدهای صادراتی است.
تأثیر بر واحدهای خصوصی
واحدهای کوچک و متوسط خصوصی بیشترین آسیب را از این محدودیت‌ها دیده‌اند و کاهش تولید آن‌ها به‌طور مستقیم بر میزان صادرات تأثیر گذاشته است.
راهکارهای پیشنهادی برای بهبود صادرات فولاد
1. تأمین پایدار انرژی
دولت باید برنامه‌ای مشخص برای مدیریت ناترازی انرژی و جلوگیری از قطعی‌های گاز و برق در فصول مختلف تدوین کند.
2. حذف کارت‌های بازرگانی اجاره‌ای
شفاف‌سازی فرآیند صادرات و جلوگیری از فعالیت کارت‌های اجاره‌ای می‌تواند ارزآوری واقعی صنعت فولاد را افزایش دهد.
3. اصلاح سیاست‌های ارزی
تسهیل بازگشت ارز حاصل از صادرات و ایجاد انگیزه برای تولیدکنندگان واقعی می‌تواند از کاهش صادرات محصولات نهایی جلوگیری کند.
4. کاهش وابستگی به صادرات مواد خام
افزایش ظرفیت تولید محصولات نهایی و ایجاد ارزش افزوده در زنجیره فولاد، می‌تواند از خطر خام‌فروشی جلوگیری کند.
خطر کاهش ارزآوری فولاد در صورت ادامه روند فعلی
اگر مشکلات مربوط‌به تأمین انرژی، سیاست‌های ارزی و نظارت بر فرآیندهای صادراتی برطرف نشود، احتمالاً در ماه‌های آینده شاهد کاهش بیشتر صادرات و افت درآمدهای ارزی از این صنعت خواهیم بود. آهن آلات نوین آرکا با تحلیل شرایط فعلی و ارائه راهکارهای عملی، آماده همکاری با تولیدکنندگان و صادرکنندگان برای عبور از این بحران است.
نتیجه‌گیری
صنعت فولاد ایران در سال 1403 با چالش‌های جدی مواجه بوده و کاهش 892 میلیون دلاری درآمدهای صادراتی، زنگ خطری برای سیاست‌گذاران این حوزه محسوب می‌شود. اگر روند فعلی ادامه یابد، نه‌تنها رشد صادرات متوقف خواهد شد، بلکه ممکن است در تأمین مواد اولیه و حفظ بازارهای صادراتی نیز با مشکلات بیشتری روبه‌رو شویم. اقدامات فوری برای مدیریت انرژی و بهینه‌سازی سیاست‌های ارزی می‌تواند راه‌حلی برای عبور از این بحران باشد.
